In de leermodule Handicap maakte je kennis met de toepassing van redelijke aanpassingen op de werkvloer voor personen met een handicap.

De wetgeving voorziet geen specifieke procedure om redelijke aanpassingen te vragen of te voorzien. Het initiatief kan komen van de werknemer zelf, maar ook van de werkgever die ziet dat de werknemer moeilijkheden heeft om bepaalde taken uit te voeren. Ook kan de behandelend arts of de controlearts/preventieadviseur een voorstel tot redelijke aanpassingen doen. De weigering om redelijke aanpassingen te doen voor een persoon met een handicap, kan een vorm van discriminatie zijn. 

Dit schema helpt je om te bepalen of een voorgestelde aanpassing redelijk is of niet. Het stelt 5 belangrijke vragen:

1. Heeft de persoon een handicap?
2. Wat heeft de persoon nodig?
3. Welke aanpassingen beantwoorden aan die noden?
4. Zijn deze aanpassingen redelijk?
5. Hoe zet je deze redelijke aanpassingen om in de praktijk?

We leggen het schema uit aan de hand van een voorbeeld:

Imane werkt bij de personeelsdienst van een gemeentelijke administraite. Paul is een ambteaar. Hij merkt dat zijn gehoorproblemen verergeren. Hij heeft het moeilijk om zijn taken goed uit te voeren en vraagt om redelijke aanpassingen.

 

1. Heeft de persoon een handicap?

De Belgische Antidiscriminatiewetgeving geeft geen definitie van een 'handicap', maar we kunnen bevestigen dat de wetgever voor een ruime invulling van het begrip 'handicap' heeft gekozen. Vanuit wettelijk perspectief komen er heel wat personen in aanmerking voor redelijke aanpassingen. De wet vereist niet dat er een bepaald procentuele invaliditeit is of dat de handicap officieel erkend is.

We kunnen ons baseren op het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap die de volgende definitie geeft van personen met een handicap: "personen met langdurige fysieke, mentale, verstandelijke of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving".

  Raadpleeg deze pagina uit de bibliotheek om meer te weten over het wettelijk kader voor personen met handicap.

Het antwoord voor Paul op deze vraag is JA. Ga dus naar de volgende vraag. Als het antwoord op de vraag NEE is, stopt het schema.

 

2. Wat heeft de persoon nodig?

Om zicht te krijgen op de noden van de werknemer, is een goede communicatie tussen de betrokken partijen belangrijk. Dit is nodig om alle eventuele vooroordelen weg te werken die er kunnen bestaan rond werken met een handicap. De dialoog moet gebaseerd zijn op de concrete noden die de werknemer te kennen heeft gegeven om zijn of haar baan te kunnen uitoefenen en op de gevolgen van de handicap voor het te verrichten werk.

🚩  Het is niet nodig om het medisch dossier en/of de diagnose van de werknemer openbaar te maken. Deze gegevens worden beschermd door de wet op de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en mogen alleen aan de arbeidsgeneesheer worden medegedeeld.

Imane et Paul nemen de tijd om alle noden van Paul op te lijsten en om de gevolgen van zijn handicap op zijn werk in kaart te brengen. Zo heeft Paul bijvoorbeeld moeilijkheden om de mensen die hem bellen goed te verstaan, kan hij niet altijd alle discussies tijdens de vergaderingen volgen en vraag hij zich af of hij in de toekomst wel tijdig het brandalarm zal kunnen horen.

👉🏽 Met dit overzicht van de noden, kan je overgaan naar de volgende vraag.

 

3. Welke aanpassingen beantwoorden aan de noden?

Het belangrijkste doelstelling van redelijke aanpassingen is mensen met een handicap in staat te stellen belemmeringen op de arbeidsmarkt te overwinnen. Deze drempels zijn niet noodzakelijk fysiek, maar kunnen ook organisatorisch van aard zijn, zoals bijvoorbeeld een vast werkrooster. Zo kan werknemer met diabetes een aangepast rooster nodig hebben met een korte pauze voor de middag om insuline toe te dienen.

Een redelijke aanpassing moet voldoen aan 5 doelstellingen, die de kwaliteit ervan garanderen:

🔑	Efficiënt zijn en op maat. Voorbeeld: tekstvergrotingssoftware kan een persoon met een visuele handicap in staat stellen om een kantoorjob uit te oefenen, maar op dit ogenblik niet om buschauffeur te worden.
👣	Een persoon toelaten op gelijke manier aan het bedrijfsleven deel te nemen. Voorbeeld: voor een dove werknemer wordt tijdens elke opleidingssessie een gebarentolk voorzien, zodat hij net zoals zijn collega’s op de hoogte is van alle informatie.
💪🏽	De autonomie van de persoon garanderen: hem of haar toelaten om zo zelfstandig mogelijk te werken en zich binnen het bedrijf te verplaatsen. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om een hellend vlak te installeren voor een persoon in een rolstoel als hij of zij de hulp van collega's moet inroepen om er overheen te geraken of de deur naar het hellend vlak te openen.
🤎	De waardigheid van de persoon respecteren.
🦺	De veiligheid verzekeren. Voorbeeld: een goederenlift mag niet worden gebruikt als lift voor een werknemer met beperkte mobiliteit.

  Deze kwalitietscriteria gelden voor alle redelijke aanpassingen. Overloop ze met de persoon die een handicap heeft en eventueel ook met de andere betrokken actoren. 

Imane et Paul ontdeken dat er verschillende aanpassingen mogelijk zijn voor een auditieve handicap: een telefoon met een versterker, een gehoorapparaat gekoppeld aan de telefoon, een versterkingssysteem voor tijdens de vergaderingen,... Imane wint informatie in bij de preventieadviseur en bij de regionale fondsen. Voor elke nood, vonden ze één of meerdere oplossingen.

 

4. Zijn de aanpassingen redelijk?

Nadat u een overzicht kreeg van alle noden én de mogelijke oplossingen, moet u nagaan of deze aanpassingen ook redelijk zijn. Om dit te doen, houdt u rekening met de volgende criteria:

💰	De kosten. Een aanpassing waarvan de kosten voor de werkgever onevenredig zijn, zal sneller als onredelijk worden beschouwd. Hierbij zal men rekening houden met de financiële draagkracht van de werkgever en de grootte van de onderneming. Als de werkgever op premies of andere vormen van ondersteuning kan rekenen voor bepaalde tussenkomsten of maatregelen, heeft dit een invloed op het bepalen van de redelijkheid. Raadpleeg deze pagina voor meer informatie over ondersteuningsmaatregelen.
🧱	Impact op de organisatie. De aanpassing moet gebeuren binnen een redelijk organisatorisch kader en mag de organisatie van het bedrijf niet op een onredelijke manier verstoren.
💹	De voorziene frequentie en duur. Een dure aanpassing zal bijvoorbeeld eerder als redelijk worden beschouwd bij veelvuldig of langdurig gebruik.
👥	De impact van de aanpassing op de omgeving en de andere werknemers. De aanpassing wordt eerder als redelijk beschouwd als ze ook de andere werknemers ten goede komt.
🔀	Het al dan niet voorhanden zijn van alternatieven. Een aanpassing wordt eerder als redelijk beschouwd wanneer ze onvermijdelijk is, bij gebrek aan gelijkwaardige alternatieven

 

👉🏽 Is de aanpassing redelijk? Dan moet je ze in praktijk brengen. Een redelijke aanpassing weigeren is strafbaar. Tips over hoe je de aanpassing realiseert krijg je in de volgende stap van het schema. 

👉🏽 Is de aanpassing niet redelijk? Dan kan je ze weigeren en moet je de procedure vanaf stap 1 hernemen. 

Voor Paul werd beslist om: een telefoon met versterker aan kopen een versterkersysteem te installeren in alle grote vergaderzalen. Dit is tegelijkertijd ook een verbetering voor de andere werknemers die al enige tijd klaagden over de akoestiek van deze vergaderzalen. samen met het team na te denken over hoe de kwaliteit van de discussies tijdens de vergaderingen verbeterd kan worden (minder momenten dat meerdere personen tegelijk spreken,...) het brandalarm te testen samen met de preventieadviseur (en in aanwezigheid van Paul) en deze test op regelmatige basis te herhalen. Anticiperend op de progressiviteit van het verminderend hoorvermogen van Paul, lanceert Imane een procedure om financiële steun te bekomen voor de aankoop van een volledig nieuw alarmsysteem dat aangepast is aan dove personen.

 

5. De redelijke aanpassing in praktijk omzetten

📃	Formaliseer de redelijke aanpassing op schriftelijke wijze.
📣	Informeer de collega's. Laat je inspireren door deze tips voor de leidinggevenden bij het onthaal van een nieuwe persoon.
👁‍🗨	Evalueer op regelmatige basis of de redelijke aanpassing nog beantwoordt aan de noden.

 

Meer weten?

Ontdek meer over deze regelgeving en de praktijk ervan in de online leermodule Handicap? Denk er aan!