Ramadan

De manager van een privé-transportbedrijf vraagt zich af welke houding hij moet aannemen bij de vraag van een groep chauffeurs. De chauffeurs hebben hem tijdens een gesprek hun ongerustheid kenbaar gemaakt, omdat meerdere collega's aangekondigd hebben niet te komen eten omdat ze vasten (Ramadan, Yom Kippur). De groep vraagt aan de manager om tussenbeide te komen: volgens hen verhindert het vasten om normaal te werken en betekent dit een gevaar voor anderen.

Juridisch antwoord

Er zijn meerdere juridische aspecten:

• De collectieve arbeidsovereenkomst 38 verplicht de werkgever/-geefster om het privéleven van de werknemers te respecteren. Dit impliceert dat  vragen met betrekking tot het privéleven enkel gesteld mogen worden, indien zij relevant zijn wegens de aard en de uitoefeningsvoorwaarden van de functie.
  
• De vrijheid van godsdienst en overtuiging impliceert het recht om zijn religieuze overtuiging niet mee te delen.
• Volgens de regels van de gezondheidsbescherming op het werk, kan de werkgever/-geefster een onderzoek vragen door de arbeidsgeneesheer als hij/zij vaststelt dat de fysieke gezondheidstoestand van de werknemer/-neemster het hem/haar onmogelijk maakt om de overeengekomen arbeid uit te voeren, wat ook de reden er van is. De arbeidsgeneesheer beslist over een eventuele ongeschiktheid voor de functie. 
• Indien de werkgever/-geefster de vastende werknemer/-neemster een andere functie toewijst, kan dit discriminerend zijn, als de werkgever/-geefster dit niet kan rechtvaardigen. (Het kan gerechtvaardigd worden door een attest van medische ongeschiktheid van de arbeidsgeneesheer. Het attest bewijst dat deze aard van voedselonthouding het uitvoeren van de functie onmogelijk maakt.)
• Ook de Welzijnswet speelt hier: elk ongewenst gedrag, tegenover bijvoorbeeld de religieuze overtuiging van een ander, dat zijn waardigheid aantast en rond hem een intimiderende, vijandige, vernederende of beledigende omgeving creëert, worden beschouwd als een discriminerende pesterij en intimidatie, die voor de Arbeidsrechtbank kan vervolgd worden.

Als werkgever/-geefster weet je dat elke werknemer/-neemster verantwoordelijkheid is en fysieke capaciteiten nodig heeft om zijn/haar opdracht te vervullen. Daarom neem je bij voorkeur preventieve maatregelen. Een mogelijkheid is om een arbeidsreglement op te stellen, dat precies de functie en de hieraan verbonden veiligheidsnormen beschrijft. Als de activiteit een groot fysiek gevaar impliceert, is het niet de activiteit van het vasten zelf, maar de gevolgen van het vasten op de kwaliteit van het werk (productiviteit, organisatieprobleem, verlies van vaardigheid) die problemen kunnen opleveren. Bij manifest gevaar (bv. slaaprisico) moet de werkgever/-geefster in samenwerking met de arbeidsgeneesheer of de preventie-adviseur tussenkomen, om te verifiëren of de werknemer/-neemster in staat is zijn/haar functie uit te oefenen en om te beoordelen of het mogelijk is om bijvoorbeeld het uurrooster of de opdrachten aan te passen. 

Advies aan de manager

Vasten kan gezonheidsvoordelen bieden. Het is een mogelijke reden waarom verschillende culturen het vasten geïntegreerd hebben.

Wat moet je vermijden?

1. Systematisch aan werknemers met een voornaam met moslimconnotatie vragen "of ze zich goed voelen tijdens deze periode van ramadan". (Het betrokken individu zou zich gediscrimineerd kunnen voelen op basis van zijn uiterlijk en zijn afstamming).
2. Vragen wie "de ramadan doet". Deze vraag is in strijd met de collectieve arbeidsovereenkomsten 38 en 38 bijlagen en met de godsdienstvrijheid, die het recht impliceert om zijn religieuze overtuiging niet kenbaar te maken. Een herhaald vragen kan trouwens als pesten en intimidatie worden gekwalificeerd.

1. te wijzen op het belang van een adequate fysieke toestand om de opdracht te vervullen en de werknemer/-neemster ook te vragen zich daartoe te engageren. Deze handelwijze laat toe om duidelijk de noodzakelijke voorwaarden en houdingen te omschrijven en om bij inbreuk op te treden. Dit moet opgenomen worden in het preventieplan met de professionele risico's - uitgewerkt door het Comité voor de preventie en de bescherming van de werknemers - en in de functiebeschrijving, direct bij rekrutering.
2. niet te aarzelen om de arbeidsgeneesheer in te schakelen: hij is de enige die gerechtigd is om een ongeschiktheid vast te stellen.  

Als je een dergelijke vraag of een dergelijke situatie meemaakt, raden wij je overleg aan. Dikwijls is de manier om tot een oplossing te komen even belangrijk als de oplossing zelf. Als over de kwestie niet gedebatteerd wordt, bestaat het risico op nadelige machtsverhoudingen, frustraties en spanningen die kunnen escaleren. Het is dus te verkiezen om elke vraag te bekijken om de individuele (al dan niet culturele) vrijheid te respecteren. Er bestaat geen standaardoplossing; je kiest het best voor overleg en eventueel voor onderhandeling in een collectief kader, zodat de oplossing een voordeel biedt voor iedereen. 

Onderhandeling over religieuze praktijken