Intersectionaliteit en kruispuntdenken

Intersectionaliteit of kruispuntdenken is een theoretisch begrip dat wordt gebruikt door academici die ongelijkheid onderzoeken. De antidiscriminatiewetgevingen hebben het over beschermde persoonskenmerken zoals geslacht, geaardheid, huidskleur, afkomst of levensbeschouwing, die niet mogen leiden tot een nadelige behandeling. Maar in werkelijkheid is discriminatie vaak complex. Je kan bijvoorbeeld gediscrimineerd worden op grond van verschillende persoonskenmerken tegelijkertijd. Of je ondervindt door je persoonskenmerken buitengewoon veel nadeel van een bepaalde maatregel. 

Ongelijkheid ontstaat dus vaak op het kruispunt van de verschillende persoonskenmerken die mensen hebben, onder invloed van de heersende machtsverhoudingen binnen de maatschappelijke en structurele systemen. Daarom pleit Unia sinds 2017 voor een aanpassing van de wetgeving rond racisme en discriminatie. Nu wordt daarin immers gesproken van een onderscheid op basis van "één bepaald beschermd criterium". Het zou beter zijn expliciet te vermelden dat het om "één of meerdere of een combinatie van" beschermde criteria gaat. Ook moet er aandacht zijn voor structurele machtsverhoudingen in situaties van discriminatie.

💡 Een intersectionele benadering maakt het mogelijk om mensen niet te verengen tot een set afzonderlijke kenmerken, maar om een dynamische analyse te maken van discriminerende mechanismen en structuren.

Meervoudig gediscrimineerd worden, kan dat en wat is het?

Intersectionele discriminatie is te onderscheiden van andere vormen van meervoudige discriminatie, zoals opeenvolgende of cumulatieve discriminatie:

• Er is sprake van opeenvolgende meervoudige discriminatie wanneer iemand om meerdere redenen wordt gediscrimineerd. Die discriminaties vinden afzonderlijk en op verschillende tijdstippen plaats. Bijvoorbeeld een homoseksuele man die afkomstig is uit een etnische minderheid kan in een bepaalde situatie gediscrimineerd worden op basis van zijn seksuele geaardheid en in een andere situatie op basis van zijn etnische afkomst.
  
  
• Cumulatieve meervoudige discriminatie (of additieve discriminatie) verwijst naar een situatie waarbij een persoon op een bepaald moment op verschillende gronden ongelijk wordt behandeld. Die ongelijke behandelingen kunnen bij elkaar opgeteld maar ook van elkaar gescheiden worden. Bijvoorbeeld de kandidatuur van een 44-jarige man wordt geweigerd omdat de werkgever veronderstelde dat hij niet zal kunnen werken in een team bestaande uit enkel vrouwen die tussen de 20 en 30 jaar oud zijn. De man is dus dubbel gediscrimineerd:op basis van zijn leeftijd en op basis van zijn geslacht.
  
  
• Er is sprake van intersectionele discriminatie wanneer verschillende discriminatiegronden tezelfdertijd op elkaar inwerken en onscheidbaar worden door de wisselwerking van verschillende machtsstructuren zoals het patriarchaat, kapitalisme, racisme, kolonialisme,... Bijvoorbeeld een vrouw die afkomstig is uit een bepaalde etnische minderheid krijgt te maken met een andere soort van discriminatie omdat ze vrouw is én van een etnische minderheid, dan een man die uit dezelfde etnische minderheid komt of met een andere soort seksisme dan een blanke vrouw. 
  
  

Wil je bijkomende informatie?

• Intersectionaliteit in Equality Data (2021, Eindrapport Improving equality data collection in Belgium, Unia, vanaf p. 36)
• Evaluatiecommissie federale wetgeving ter bestrijding van discriminatie (2017, "bijzondere vormen van discriminatie" vanaf p. 34)
• De intersectionaliteit van de serofobie: HIV, homofobie en racisme (2017, Serofobie in daden, Charlotte Pezeril, vanaf p. 38)
• Levensbeschouwelijke discriminatie treft vooral moslima's (2020, Jaarverslag, Unia, p. 40)
• Women of colour in the workplace (ENAR, Engelstalig)