Dit beeld geeft een overzicht van de verschillen tussen burgerlijk recht en strafrecht. Onder deze prent vind je de informatie ook in tekst.

In tekst:

1) Burgerlijk recht: geschillen tussen particulieren oplossen

Het burgerlijk recht houdt zich bezig met het oplossen van geschillen tussen particulieren. Om zaken zo goed mogelijk te behandelen, heeft deze tak van het privaat recht zich sterk gespecialiseerd en opgesplitst in onder meer het familierecht (huwelijk, echtscheiding), contractrecht  (verkoop, verhuur), erfrecht (regels in verband met erfenissen) enz.

Het uitgangspunt is dat relaties tussen personen bewust of onbewust aanleiding geven tot wederzijdse verplichtingen. De verkoop van een brood bijvoorbeeld veronderstelt dat de klant de prijs betaalt en dat de bakker hem/haar daadwerkelijk het product overhandigt.

Wanneer de partijen het niet met elkaar eens worden of wanneer een van hen zich benadeeld voelt, kan de burgerlijke rechter tussenbeide komen om het conflict op te lossen.

De persoon die het initiatief neemt om een rechtszaak aan te spannen, wordt de 'eiser' genoemd en de andere persoon de 'verweerder'. Voor het gerecht zijn ze allebei gelijk.

De rechter oordeelt wie volgens het recht gelijk en ongelijk heeft, maar spreekt geen straf uit. De persoon die in het ongelijk wordt gesteld, kan worden veroordeeld tot het herstellen van de (lichamelijke, materiële of morele) schade die hij/zij de andere berokkend heeft door een schadevergoeding te betalen of door een verplichting na te komen waartoe hij/zij zich heeft verbonden (zoals het uitvoeren van een levering of het terugbetalen van een schuld).

2) Strafrecht: gedrag bestraffen dat nadelig is voor de maatschappij

Het strafrecht wil de openbare orde handhaven en de veiligheid van personen en goederen garanderen. De achterliggende gedachte is dat een maatschappij maar kan functioneren wanneer bepaalde regels en waarden in acht worden genomen.

Het strafrecht is een repressief recht dat laakbare acties – in het juridisch jargon 'strafbare feiten' – wil bestraffen.

Naargelang de ernst van de feiten wordt een onderscheid gemaakt tussen drie categorieën strafbare feiten:

• overtredingen (bijvoorbeeld te snel rijden, dreigen met geweld),
• wanbedrijven (geweld, diefstal) en
• misdaden (doodslag of moord).

De rechtszaak is een confrontatie tussen de beschuldigde en de maatschappij (vertegenwoordigd door het Openbaar Ministerie of het parket) en niet tussen de beschuldigde en het slachtoffer.

In een strafzaak kan het slachtoffer wel tussenkomen om de strafvordering tegen de vermoedelijke dader in te stellen wanneer het Openbaar Ministerie dit zelf niet heeft gedaan. Het slachtoffer dient hiervoor klacht in bij de politie.

De rechter moet nagaan of de persoon de feiten, die hem ten laste worden gelegd, daadwerkelijk heeft begaan en naargelang de omstandigheden en de persoonlijkheid van de beschuldigde een straf bepalen.

In het strafrecht gelden boetes en de gevangenis als belangrijkste straffen; bij wanbedrijven is er sprake van 'opsluiting' en bij misdrijven van 'gevangenisstraf'.

In bepaalde gevallen kan zowel een burgerlijke als een strafrechtelijke vervolging worden ingesteld. Een slachtoffer van een diefstal met geweld kan zich bijvoorbeeld burgerlijke partij stellen: in dat geval maakt het slachtoffer deel uit van de strafzaak (krijgt informatie en kan worden gehoord, bekomt de veroordeling van zijn/haar aanvaller) en kan hij/zij een burgerlijke rechtszaak aanspannen om een schadevergoeding te bekomen (voor de gestolen goederen en de verwondingen). In dat geval moet het strafvonnis vóór het burgerlijk vonnis worden uitgesproken.

Je kunt het schema van de module Wet downloaden en verspreiden. De pdf is toegankelijk voor screenreaders.
Klik hier voor een geschreven uitleg bij het schema.